Brama Mariacka, zamykająca widok na obecną ulicę Mariacką od strony Motławy, pojawiła się w dokumentach już w 1484 roku. Należy do jednych z młodszych bram wodnych w Gdańsku, powstała po 1457 roku. Herb Gdańska zdobiący bramę otrzymał koronę od Kazimierza Jagiellończyka.


     W XVI wieku straciła swoje pierwotne znaczenie militarne i została przekształcona w mieszkania. Podobnie jak Brama Chlebnicka, posiada cechy architektury gotyckiej flamandzkiej.

    Brama Mariacka została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach około 25 × 7,3 m, z orientacją wzdłuż linii nabrzeża, zamykając wylot ulicy. Charakteryzuje się asymetrycznym umiejscowieniem ostrołukowo zwieńczonego przejazdu, nad którym znajdują się herby Rzeczypospolitej, Prus Królewskich i Gdańska od strony Motławy, oraz herb Gdańska od strony ul. Mariackiej. Obie elewacje są bogato zdobione wysokimi, często podwójnymi blendami, zamkniętymi od góry podwójnym lub pojedynczym ostrołukiem.


    Wewnętrzne blendy mają pojedynczy łuk odcinkowy. Ściany zdobi profilowany ceglany gzyms, a całość pokrywa dwuspadowy dach o kalenicy równoległej do rzeki. Wieżyczki nad Motławą, choć straciły swoje iglice, zachowują swój charakterystyczny kształt.

     W wyniku zniszczeń w 1945 roku, brama została odbudowana w latach 1958–1961 według projektu Kazimierza Macura. Obecnie jest funkcjonalnie połączona z sąsiadującym Domem Przyrodników, który obecnie pełni funkcję siedziby Muzeum Archeologicznego.